مصاحبه با خانم 45 ساله، دوم نهضت، چهارفرزند. این اطلاعات را از مادربزرگ خود دارند و چند مورد را خودشان هم انجام دادند.
اگر
بچه ای دیر راه می رفت می گفتند این بچه را چله بسته، یعنی اینکه یک نفر
بچه اش زودتر از این بچه به دنیا آمده، چله آن بچه چله این بچه را گرفته
.می آمدند بچه ای را که هنوز نمی تواند راه برود در یک سراهی می گذاشتند.
بچه داخل یک ننی یا چیز دیگر گذاشته می شد و دو انگشت شست بچه را با پارچه
به هم می بستند کسی که از سراهی می گذشت می آمد این پارچه را باز می کرد
ممکن بود چند نفر رد شوند ولی متوجه قضیه نباشند و اگر کسی موضوع را می
دانست و از سه راهی می گذشت می رفت آن پارچه را باز می کرد و می دیدیم بچه
بعدش تونست راه برود.
شصت
ساله، بي سواد، از مادربزرگ خود اين مطالب را ياد گرفته است. در اين روستا
به دنيا آمده است. شش فرزند دارد. قبلا هم موقع زايمان يکي از بچه هايش
مرده اند.
در عطاري ها يک چيزي شبيه به تلق به نام پاپيشکال وجود دارد که سفيد رنگ بود و داخل آب گرم حل مي کردند و مي دادند مي خورد.
شيره درخت را از عطاري ها مي گرفتند و داخل آب گرم مي ريختند و حل مي کردند و مي دادند مي خورد.
گياه
چهار تخم و يک گياهي به نام بيزشا و تخم ريحان و گل گاوزبان را از عطاري
ها مي خريدند و با هم مخلوط مي کردند و مي دادند که فرد بخورد.
گل ختمي را از عطاري ها مي خريدند مي دادند فرد مي خورد.
گل
يونجه را از عطاري ها مي خريدند و مي دادند فرد مي خورد. گياه سيموتي را
از عطاري ها مي خريدند و مي دادند مي خورد گياه سيموتي گياهي است که شبيه
به گل گاوزبان مي باشد.
گياه پونه را از عطاري ها مي خريدند و آن رات دم مي کردند و مي دادند مي خورد ،عرق پونه را نيز به جاي پونه مي توان استفاده کرد.
دل درد بزرگترها:
مي
گفتند که يک تکه اي داخل گلويش گير کرده است و اون جا اين تکه رفته مو در
آورده است مي آمدن با دو دست از بالاي جناغ سينه تا پايين جناغ سينه را
محکم فشار مي دادند و بعد به او کاجو در خانه درست مي کردند تا 2 روز کاجو
مي دادند مي خورد.
اسپند را پورد مي کردند و اول صبح ناشتا مي دادند فرد آن را تا چندروز مي خورد تا خوب شود.
دور شکمش دور نافش آب گرم که داخل کتري است و گذاشتيم کمي سرد شده و يکم گرم است با دستمال روي شکمش مي گذاريم.
به فرد بيمار مي گفتند که از بلندي خودت را آويزان کن تا آن چيزي که باعث گلودردت شده است برطرف شود و پايين برود.
درد قلب :
از
رگي که تو آرنجش است خون مي گرفتند. محدوده آرنج. مي گفتند که اين فرد
ستلجم شده است يک اصطلاحي است براي کسي که درد قلب داشت به کار مي بردند و
مي گفتند که اگر خونش را بگيرند دردش خوب مي شود.
سردرد:
از رگي که
در سرش است خون مي گرفتند و مي گفتند که چرک سرش هست،از رگي که در قسمت
پيشاني اش و بالاي ابرويش وجود دارد خون را مي گرفتند.
درمان های زنان و زایمان
"احيا کردن نوزاد"
اگر
نوزادی به دنيا مي آمد مي ديدند نفس نمی کشد قبل از قطع بندناف جفت را
داخل آب جوش مي جوشاندند و آنقدر اين کار را مي کردند که نفس نوزاد برگردد
اگر تا بيش از نيم ساعت نفس نوزاد بر نمي گشت اون موقع مي گفتند نوزاد
مرده است و دیگر ادامه نمی دادند اما اگر نفس نوزاد بر می گشت اون موقع
بندناف را بريده و نوزاد را از مادر جدا مي کردند.
"تسهيل زايمان"
اگر
کسي زایمانش سخت و طولانی می شد، قابله دست خود را روي شکم مادر مي گذاشت و
بعد جنین را مي چرخاند و سپس پاهاي مادر را بالا گرفته و تکان مي داد.
"درمان نازايي"
هم
چنين براي زن نازا چله باز مي کردند يعني نخ را به هفت رنگ تهيه کرده و مي
دادند دعا نويس براي هر کدام از نخ ها دعايي بخواند و براي هر نخ هفت گره
مي زد و سپس آن نخ ها را به زن نازا می دادند که نزد خود نگه دارد و بعد
از بچه دار شدن آن نخ ها را دور بیندازد.
اگر
کسي بچه دار نمي شد مي گفتند ببينيد بعد از اين زن چه کسي عروس شده است
بعد از اینکه اون عروس را پيدا می کردند دم درش مي رفتند و از نان منزل
اون عروس مي گرفتند و به اين زن نازا مي دادند بخورد تا بچه دار شه.
"احتقان سینه"
دست
گرگ را می بریدند و در محلی دست گرگ را نگه می داشتند هر موقع که برای کسی
این اتفاق می افتاد این دست را می آوردند به فرد بیمار نشان می دادند تا
بترسد چون اعتقاد داشتند با ترسیدن جمع شدن شیر داخل سینه های مادربهبود می
یابد.
بیماری ها و علائم و نشانه های شایع
"سردرد"
اگر
کسی سردرد داشت می گفتند که سر بیمار چرک داره و از رگ سربیمار (از رگي که
در قسمت پيشاني اش و بالاي ابرو هست) خون مي گرفتند و مي گفتند که با
اینکار سردرد بیمار خوب می شود.
پونه
را دم مي کردند و بعد به فرد بیمار می گفتند که بخور کند تا خوب عرق کند و
بعد فرد به خوبي خود را بايد مي پوشاند تا سردش نشود و سپس يک ليوان دم
کرده پونه بهش مي دادند مي خورد.
برای درمان سردرد بیمار تخم مرغ نپخته را به رنگ سياه در می آورند و از روي پشت بام اون تخم مرغ را آويزان می کردند.
"درد پا"
برای
کاهش درد پا نمک را داخل پارچه گذاشته و روی گاز یا هر چیز دیگر گرم می
کنند و بعد آن را روی دست یا پا می گذارند و عده دیگر آرد نخود را به
اندازه چند قاشق غذاخوری با یک زرده تخم مرغ نپخته و مقداری نمک مخلوط
کرده و این مواد را بعد از مخلوط شدن داخل پارچه تمیزی ریخته و روی محلی
که درد دارد می بندند و اجازه می دهند از صبح تا شب روی آن محلی که درد
دارد بماند.
"دل درد"
عرق آويشن را که از عطاری ها تهیه کرده یا خودشان درست کردند می دادند فرد می خورد.
به فرد بيمار مي گفتند که از جای بلند خودش را آويزان کند تا آن چيزي که باعث دل درد شده پایین برود.
عرق نعناع را از نعناع درست کرده و مي دادند فرد مي خورد.
"دردقلب "
از
رگ ناحیه آرنج خون مي گرفتند و مي گفتند که اين فرد ستلجم شده است (يک
اصطلاحي است براي کسي که درد قلب دارد) و با گرفتن خون بهبود می یابد .
"سرفه"
عناب را با شير گاو روي گاز مي گذاشتند که بجوشد و بعد می دادند فرد بخورد.
گياه چهار تخم،تخم ريحان و گل گاوزبان را از عطاري ها مي خريدند با هم مخلوط مي کردند مي دادند فرد بخورد.
"شکستگی"
اگر کسی دست یا پایش می شکست پیش کسی می بردند تا شکستگی وی را جا بندازد بعد با سقز می بستند.
"یبوست کودکان"
گیاه
فیلوس را از عطاری ها می گرفتند و داخل آب گرم حل می کردند بدون این که
بجوشانند به کودک می دادند می خورد.گیاه فیلوس یک گیاهی است که شبیه لوبیا
است داخلش را مثل لوبیا باز می کردند(منظور این است که این گیاه داخل
غلافی است) و تکه های کوچکی را که از آن بیرون می آمد داخل آب حل می کردند
و می دادند کودک می خورد.
"درد سینه"
جعفری
را بعد از تمیز کردن بدون ریز ریز کردن می پختند و سرد که شد روی سینه
بیمار می گذاشتند که یک روز بماند اگر فردا آن روز بهتر نشده بود دوباره
این کار را انجام می دادند آنقدر این کار را انجام می دادند که درد سینه
بهبود یابد.
"برای افتادن بندناف نوزاد"
یک گیاهی به نام مازی
سبز بوده است که شبیه برگ های درختان بود (این گیاه فقط برگ بود و ساقه و
یاچیز دیگری نداشت)از عطاری ها تهیه می کردند و و این برگ را پودر می
کردند و با زرد چوبه مخلوط می کردند و روی ناف نوزاد می گذاشتند بعد یک
سکه پنج تومانی روی این مواد می گذاشتند و بعد با پارچه می بستند.این کار
را هر روز برای نوزاد انجام می دادند تا زمانی که ناف نوزاد بیفتد.
"مخملک"
طلا را داخل آب لگن مي ريختند (آب ولرم) و بعد با آن فرد بيمار را شستشو مي دادند.
خاک شير را با سفيده تخم مرغ مخلوط مي کنند و آنقدر به هم مي زنند که کف کند بعد مي دادند فرد بيمار مي خورد.
"درد کليه و سنگ کليه"
کاکل ذرت و دم گيلاس را از عطاري ها مي خرند، مخلوط مي کنند روزي 4-5ليوان مي دهند فرد بيمار بخورد.
"گلودرد"
گل گاوزبان می دهند فرد یمار برای گلودرد مصرف کند.
"گوش درد"
اگر کودکی گوش درد داشت دود سيگار را به گوش کودک فوت مي کردند.
روغن
زرد و کره و لايه آخر پياز را با هم مخلوط مي کردند و بعد همه را له کرده
(پياز را مي پختند و با بقيه مخلوط و له مي کردند)داخل گوش مي ريختند.
"عفونت چشم "
اگر
شخصی عفونت زردرنگ چشم هایش را ببندد صبح موقع بیدارشدن قبل از اینکه
چشمانش را باز کند از او می خواستند که با آب گرم چشمانش را بشوید و سپس
با دستمال تمیز پاک کند.
گل ختمی را دم می کردند و سپس مقداری از شیر
مادری که نوزاد دختر دارد داخل دم کرده می ریختند و سپس چشم کودک را با آن
شستشو می دادند.
"خارش چشم"
به فرد می گفتند هر روز صبح که از خواب بیدار می شود به چشمهایش سرمه بکشد.
عسل را در آب مخلوط می کردند طوری که محلول غلیظ درست شود روی پلک بیمار می گذاشتند.
از بیمار می خواستند هر روز چند با روغن زیتون روی پلک خود بمالد.
"ضعیف بودن چشم"
توصیه می کردند که آب هویج،کدو،سیب زیاد مصرف کند.
"عفونت چشم"
توصیه می کنند که همراه غذایشان از پیاز و سیر زیاد استفاده کنند تا میکروب های بدنشان از بین برود.
به فرد بیمار توصیه می کنند که دم کرده گیاه سیموتی را چندبار در روز مصرف کند.
کودک را به طویله می بردند و از کودک می خواستند که چنددقیقه در طویله با چشمان باز بماند.
"آب سیاه"
سرکه را با سیر و پیاز پخته مخلوط کنند و شب روی چشمانشان بگذارند.
رفتارهای نمادین
"دلسرد شدن از مرده بعد از فوتش"
کسی
را که عزیزش را از دست داده وقتی برای اولین بار برای دفن می رود بعد از
دفن از خاک قبر مرده مقداری بر می دارند و پشت آن فرد می ریزند چون می
گویند که خاک قبر سرد است یعنی با ریختن خاک مرده دلبستگی و ناراحتی فرد کم
می شود.
در جدول شماره یک نمونه هایی از باورها و رفتارها که به صورت مفید و مضر و نه مفید و نه مضر تقسیم بندی شده است آورده شده است.
جدول شماره یک. نمونه ای از طبقه بندی باورها و رفتارهای مردم روستای حاج آقای تبریز به مفید و مضرنوع رفتار مثال هایی از رفتارهای مردم
رفتارهای مفید توصیه به خوردن هویج برای تقویت بینایی
خوردن کاکل ذرت و دم گيلاس
توصیه به استفاده از پیاز و سیر به همراه غذا
رفتارهای مضر بردن کودک به طویله با چشمان باز
فوت کردن دود سیگار به گوش کودک
نه مفید نه مضر ریختن خاک قبر مرده پشت سر عزادار
بیماریهای چشم:
برای کاهش خارش چشم از سرمه و یا مخلوط عسل و روغن زیتون و قرار دادن آن روی پلک استفاده می شود. برای کاهش ورم چشم مخلوط عسل و روغن زرد روی چشم گذارده می شود. برای برطرف کردن قرمزی چشم با چای یا با بابونه شسته می شود. برای تقویت نور چشم، خوردن هویج، کدو، سیب و دم کرده آویشن و برای پیشگیری از عفونت چشمی استفاده از پیاز و سیر در غذا و دم کرده گیاهی به اسم سیموتی توصیه می شود. برای درمان عفونت چشمی بزرگسالان گفته می شود تا قبل از خارج کردن چرک چشم ها باز نشود، چشم با آب گرم شسته و با دستمال تمیز پاک می شود.
در درمان عفونت چشمی نوزاد، دم کرده گل ختمی را به همراه شیر مادری که نوزاد دختر دارد را در چشم چکانده، چشم را بسته و صبح باز می کنند. برای درمان گلوکوم مخلوط پخته سیر و پیاز خوابنده در سرکه روی پلک فرد بیمار گذارده می شود. برای خروج جسم خارجی، درمانگر نخست با نوک زبان دور و بر دهان خود را خیس کرده و با نوک زبان جسم خارجی را بیرون می آورد. برای درمان گل مژه، تفاله چای را در پارچه گذاشته و ان را در محل قرار می دهند.
